Librat klasikë për fëmijë të një prej autorëve më të famshëm britanikë, Roald Dahl, po rishkruhen për të hequr të gjitha shprehjet potencialisht fyese dhe të vjetruara. Bëhet fjalë për tituj si “Çarli dhe fabrika çokolatës”,“Matilda” apo “Xhejmsi dhe pjeshka gjigante”.
Ndryshimet filloi t’i bëjë botuesi i titujve origjinal, kompania britanike Puffin Books, gjë që shkaktoi reagime dhe kritika të shumta nga publiku, shkruan The Telegraph. Edhe kryeministri britanik Rishi Sunak kritikoi vendimin, por shtëpia botuese ende nuk ka komentuar mbi kritikat. Qindra fjalë u hoqën, duke përfshirë përshkrimet e paraqitjes së personazheve, racave dhe gjinive.
Ndryshimet përfshinin të paktën 10 nga 19 librat për fëmijë të këtij autori, i cili vdiq në vitin 1990.
Përndryshe, në vitin 2020, Netflix bleu kompaninë “Roald Dahl Story”, e cila menaxhon të drejtat e autorit të trashëgimisë së Dahlit, dhe Rick Behary, zëdhënësi i kompanisë, shpjegoi se “rishikimet” (ose, siç
besojnë disa, censura) e veprat e autorit filluan edhe para blerjeve të Netflix-it.
“Kur bëhen botimet e reja të librave të shtypura të shkruar shumë vite më parë, nuk është e pazakontë të rishikosh gjuhën e përdorur gjatë përditësimit të detajeve të tjera, duke përfshirë kopertinën e librit dhe
pamjen e faqeve”, tha Behary, duke shtuar se për këtë kanë punuar me shtëpinë botuese. “Mendimi ynë udhëzues gjatë gjithë kohës ishte të ruanim historinë, personazhet dhe frymën dhe rebelimin e tekstit
origjinal”, shtoi ai.
Janë hequr fjalët “i shëndoshë”, “nënë”, “baba”
Ndryshimet e raportuara nga gazeta The Telegraph përfshijnë përshkrime të personazheve që nuk përmbajnë më fjalë si “shëndoshë” dhe referenca për “nënat” dhe “baballarët” që përditësohen në “prindër” ose “familje”.
Behary zbuloi gjithashtu se kompania ka bashkëpunuar me organizatë Inclusive Minds, që mbron diversitetin në letërsinë për fëmijë. Organizata nuk deshi të komentonte ndryshimet, vetëm vunë në dukje
se nuk kan”ë shkruar, redaktuar apo rishkruar tekstet” por se “siguruan kontributin e tyre vetëm kur bëhet fjalë për rishikimin e gjuhës që mund të jetë e dëmshme dhe të përjetësojë stereotipe të dëmshme”.
Meqë ra fjala, Dahl, i cili ishte hapur antisemitik gjatë jetës së tij, nuk ishte i panjohur për kritikat, pasi veprat e tij janë quajtur gjithmonë të papërshtatshme dhe antifeministe. Por, gjithsesi lexoheshin shumë dhe u kthyen në filma. Libri “Charlie and the Chocolate Factory” është përshtatur dy herë për filma, në vitin 1971 dhe 2005, ndërsa filmi i ri ishte menduar të dilte edhe këtë vit.
Salman Rushdie: Kjo është censurë absurde
Ky vendim nuk u ka pëlqyer shumë njerëzve dhe mes tyre ka shumë shkrimtarë të respektuar. “Ndoshta ka miliona libra të tij në botime të përdorura në bibliotekat e shkollave dhe mësonjëtore. Çfarë do të bëni me ta? Të gjitha ato fjalë janë ende aty. A do t’i marrësh të gjitha fjalët në ato libra dhe do t’i
kryqëzosh me laps?”, tha shkrimtari Philip Pullman për BBC-në. “Kur bëhet fjalë për trashëgiminë tonë të pasur dhe të larmishme letrare, kryeministri pajtohet që nuk duhet të fshijmë fjalët”, tha zëdhënësi i
kryeministrit britanik.
Salman Rushdie, autori i famshëm, i quajti ndryshimet “censurë absurde”.
“Ata që mund të mbrojnë disa ndryshime në veprat e Dahl-it duhet të konsiderojnë se si fuqia për të rishkruar libra mund të përdoret në duart e atyre që nuk ndajnë vlerat dhe ndjenjat e tij,” tha Susan Nossell, drejtore ekzekutive e PEN America, organizatë. që promovon lirinë e shprehjes..
Matthew Denison, një autor që shkroi një biografi të Dahlit, tha se Dahli “dihej se kishte një marrëdhënie të keqe me redaktorët e tij dhe nuk i pëlqente që dikush të ndërhynte në punën e tij”. “Gjithmonë i ka
rezistuar dezinfektimit të panevojshëm. Ka përdorur elemente të zhargonit që nga fëmijëria dhe aspekte të fjalorit të tij deri në vdekje”, shtoi ai.
“Fëmijët e mi nuk protestojnë kurrë,” tha një herë Dahli. “Gjithçka që ju merrni janë të qeshura dhe kënaqësi. Unë e di se çfarë pëlqejnë fëmijët”, tha ai./DG/Dijasot.com