Kur përmendim autizmin, mendojmë për vetminë, për fëmijën që preferon të luajë vetëm larg zhurmës së fëmijëve të tjerë, ose për të rriturin që preferon të mos shoqërohet me të tjerët gjatë fundjavës.
Të mësuar kryesisht nga të kuptuarit tonë, ose nga mungesa e tij, ne gabimisht besojmë se njerëzit autikë është më mirë t’i lëmë vetëm dhe se ata e duan këtë.
Në librin Pse kërcej (Arsyeja për shkak të së cilës kërcej), Naoki Higashida na tregon se sa gabim jemi. Ai nuk na flet për këtë, por na e bën me dije. Edhe pse autisti Higashida ishte vetëm 13 vjeç kur shkroi librin, fjalët e tij rrjedhin harmonikisht dhe nuk cenojnë cilësinë e tonit të tij. Ndërsa përpiqet t’u përgjigjet pyetjeve të tilla si “Pse njerëzit me autizëm flasin kaq çuditshëm dhe me zë të lartë?” ose “Pse shprehjet tuaja të fytyrës janë kaq të kufizuara?”, lutjet e tij të shpeshta për mirëkuptim dhe durim nuk mungojnë kurrë ta lënë lexuesin të ndihet i penduar.
Libri u përkthye nga japonishtja në anglisht nga David Mitchelli dhe gruaja e tij KA Yoshida, të cilët gjithashtu kanë një djalë autik. Për ta, libri ishte një zbulim i madh, sepse sipas Davidit, përmes fjalëve të djalit Naoki, ata mësuan për herë të parë se si ndihej djali i tyre. Kjo është arsyeja pse ata e përkthyen librin dhe e bënë të qasshëm dhe të dobishëm për prindërit e tjerë që merren me sprova të ngjashme.
Çdo faqe e librit thyen një paragjykim për autizmin. Higashida më së shumti shkruan në shumës: kemi nevojë për ndihmën tuaj, kemi nevojë për mirëkuptimin tuaj… sikur nuk është vetëm, sikur të jetë pjesë e një komuniteti të madh të përbërë nga të gjithë fëmijët e qetë në mbarë botën. Ai shpjegon se është fizikisht e dhimbshme për të që të përmmbajë “zërin e tij të çuditshëm” (atë diksion të lartë, të theksuar dhe të rraskapitur që ndonjëherë kanë njerëzit autikë) sepse atëherë ndjehet sikur po mbyt fytin e tij. Koncepti i kohës e bën nervoz sepse edhe pse mund të shohë akrepat e orës duke lëvizur, ai nuk i ndjen dot sekondat që i kalojnë si peizazhi teksa vrapon.
Në pamje të parë, libri duket si një manual për autizmin dhe në këtë kuptim është shumë i dobishëm. Autizmi konsiderohet të jetë një sëmundje e brendshme – një mosfunksionim misterioz që ndodh në kokën e të sëmurit. Me shprehje që tregon diçka si buzëqeshje e shtrembër, Higashida përdor pyetjet dhe historitë e tij në libër për të na treguar se sa gabim jemi. Ai shpjegon se përpjekja për të kontrolluar trupin e tij është “si të kontrollosh një robot të prishur me një telekomandë” dhe se çdo aspekt i autizmit që prek mendjen e tij reflektohet edhe në trupin e tij. Nëse, gjatë leximit të librit, përpiqeni të identifikoheni me të teksa përshkruan mendimet e tij, filloni të kuptoni pak se si është të mos jesh i vetëdijshëm se ku janë këmbët dhe krahët e tu, ose të kesh gjymtyrë që janë si “bishti i përkulshëm i sirenës”. Nuk është aspak e këndshme.
Gjuha e Higashidës është e saktë dhe ka një cilësi poetike që e lartëson këtë libër shumë më tepër se një manual i thjeshtë për prindërit e fëmijëve autikë. Historitë e tij imagjinare janë me gjatësi të ndryshme dhe variojnë nga disa rreshta në një duzinë faqesh, dhe të gjitha i bashkon thjeshtësia e tyre e bukur. Ato të gjithë ndajnë një mesazh unik, i cili është se ju mund të gjeni shoqëri dhe lumturi pavarësisht nga një mënyrë jetese e ndryshme dhe e vështirë. Duke iu përgjigjur pyetjes së titullit të librit, Higashida tregon se synon diçka universale në mendjen e njeriut. “Kur kërcej, sikur të gjitha ndjenjat e mia shkojnë në qiell. Në të vërtetë, dëshira ime për t’u gëlltitur nga qielli është e mjaftueshme për të bërë që zemra të më dridhet.”
Kur të mësoni se si Higashida arriti të shkruante këtë libër, do të mahniteni plotësisht. Është një botim i shkurtër i hollë, por për të shkruar vetëm një fjalë, ai duhej të zgjidhte dhe të tregonte secilën shkronjë të alfabetit, ndërsa dikush u ul pranë tij dhe shkruante atë që tregonte. Autizmi i tij është i tillë që nuk e lejon të diktojë apo të përdorë kompjuter. Çdo shkronjë është zgjedhur me shumë përpjekje. Me kaq shumë përpjekje të bëra në këtë libër, është e vështirë të besohet se njerëzit autikë e duan vetminë. Higashida na tregoi se ata thjesht presin që të kemi durim sa të dëgjojmë se çfarë kanë për të thënë.
Autizmi është përshkruar më parë në veprat e fiksionit, por shumë rrallë është shkruar për të nga dora e parë.
Autori: Caroline Crampton
Burimi: NewStatesman