Të gjithë të paktën një herë në jetën e tyre kanë dëgjuar diçka të tillë si “i ke sytë e nënës, por temperamentin e babait” ose “je njëlloj si gjyshi”. Megjithatë, ADN-ja njerëzore përmban shumë më tepër informacion sesa këto detaje të vogla.
Rrallëherë do të dëgjoni dikë të thotë: “Unë kam agorafobi, si stërgjyshi im”. Por mund të trashëgohet. Megjithatë, pyetja është ajo që përcakton se cilat tipare ose të kujt do të mbizotërojnë në ADN-në tonë dhe a mund t’i ndryshojmë ato? Kjo pyetje i ka shqetësuar gjenetistët për një kohë të gjatë deri vonë.
Edhe pse shkencëtarët ende nuk mund t’i japin përgjigje të qartë pyetjes se çfarë ka ndikimin më të madh në karakterin e njerëzve – mjedisi, gjenet apo edukimi, shumë studime kanë treguar se ne trashëgojmë jo vetëm pamjen, por edhe disa kujtime, si p.sh., fobitë. Përveç fobive, ka edhe tipare të tjera që i trashëgojmë nga paraardhësit tanë dhe është e pamundur t’i ndryshojmë.
Fobitë
Transmetimi i fobive përmes ADN-së është vërtetuar nga kërkimet në të cilat minjtë janë trajnuar për të shmangur të gjitha aromat e ngjashme me erën e luleve të qershisë. Kjo ndikoi në ADN, kështu që pjesa e ADN-së përgjegjëse për ndjeshmërinë ndaj kësaj ere ishte më aktive në spermën e baballarëve të minjve.
Për shkak të kësaj, fëmijët dhe nipërit ishin shumë të ndjeshëm ndaj erës së qershisë dhe e shmangnin atë, edhe pse nuk kishin asnjë arsye të vërtetë për ta bërë këtë. Prandaj, ndoshta frika nga merimangat apo lartësitë nuk është aq irracionale sa duket.
Ekstroversioni
Edhe pse ne fitojmë disa tipare të karakterit me moshën, disa janë tashmë të shkruara në ADN-në tonë. Për shembull, gjenet VSCD2 dhe PCDH15 lidhen me ekstroversionin, i cili mund të hapë shumë dyer drejt suksesit. Prandaj, është e mundur që arsyeja pse jeni kaq social dhe komunikues qëndron në paraardhësit tuaj dhe jo në edukimin apo mjedisin tuaj.
Sensi i humorit
Disa njerëz besojnë se sensi i humorit është një tipar i mësuar që varet nga mjedisi në të cilin një person rritet. Por gjatë studimit u zbulua se njerëzit me alele të shkurtra në gjenin 5-HTTLPR shfaqën reagime pozitive dhe buzëqeshnin më shpesh. Rezultatet e studimit u konfirmuan kur u morën parasysh mosha, gjinia, përkatësia etnike dhe simptomat depresive.
Stresi
Është e njëjta gjë me stresin, kjo veçori përcillet nga prindërit te fëmijët. Ekspertët pohojnë se nëse nëna është ekspozuar ndaj stresit gjatë shtatzënisë, fëmija i saj do të jetë më i ndjeshëm ndaj stresit më vonë në jetë.
Për më tepër, nëse prindërit kanë qenë nën stres para se të kenë fëmijë, ekziston rreziku për të dëmtuar kromozomet e tyre.
Varësia
40 deri në 60 për qind e gjeneve dhe tipareve trashëgimore janë përgjegjëse për shfaqjen e varësisë. Për shembull, lidhja midis varësisë dhe gjenit D2 është studiuar në detaje. Njerëzit tek të cilët këta receptorë nuk funksionojnë mirë janë më të prirur për të marrë substanca të varësisë.
Gjumi i pakët
Disa njerëz mund të flenë më pak se pesë orë dhe ende funksionojnë mirë. Ekziston një gjen që quhet gjen Thatcher, sipas kryeministres britanike që flinte vetëm katër orë dhe ndihej mirë.
Njerëzit me këtë gjen jo vetëm që flenë më pak, por edhe performojnë më mirë në detyrat mendore pasi nuk kanë fjetur për 38 orë. Meqë ra fjala, Thatcher nuk është e vetme me këtë “superfuqi” – Thomas Edison, Nikola Tesla dhe Isaac Newton gjithashtu flinin më pak se pesë orë.
Kursimet
Kur bëhet fjalë për paratë, 30 për qind e veprimeve tona mund të shpjegohen me faktorë natyrorë. Disa njerëz janë gjenetikisht të prirur për të kursyer, pavarësisht nga të ardhurat, gjinia dhe arsimi.
Njerëz të tillë kanë më pak gjasa të kenë zakone të këqija si pirja e duhanit dhe janë më pak të ndjeshëm ndaj diabetit. Kjo ndodh sepse ata janë më të qëndrueshëm në sjelljen e tyre dhe kanë vetëkontroll më të mirë, falë ADN-së së tyre.
Muzika
Gjenet luajnë një rol më të madh sesa praktika kur bëhet fjalë për talentin muzikor, veçanërisht për njohjen e lartësisë së tonit dhe ritmit. Një studim i binjakëve identikë zbuloi se njerëzit që ushtroheshin më pak dolën më mirë se ata që ushtroheshin më shumë. Njëri nga binjakët ushtroi më shumë se vëllai i tij, por nuk mundi t’i tejkalonte aftësitë e tij muzikore. Shkencëtarët shpjegojnë se disa aspekte të talentit muzikor qëndrojnë vetëm në gjenet tona dhe janë të pamundura për t’u mësuar./DG/Dijasot.com