Shkencëtarët kanë zbuluar fosilet më të vjetra të mushkonjave – dy meshkuj në një copë qelibari 130 milionë vjeçare nga periudha e Kretakut, e gjetur pranë qytetit Hamman në Liban. Për habinë e
tyre, meshkujt kishin gojë të zgjatur që u mundësonte thithjen, gjë që sot e kanë vetëm mushkonjat femra.
“Ky është një zbulim i madh”
“Është mjaft e qartë se ata ishin hematofagë”, që do të thotë se ushqeheshin me gjak, thotë paleontologu Dany Azar i Institutit të Gjeologjisë dhe Paleontologjisë në Nanjing të Akademisë Kineze të Shkencave dhe Universitetit të Libanit. “Ky është një zbulim i madh në historinë evolucionare të mushkonjave,” thotë Azar, autori kryesor i një studimi të botuar këtë javë në revistën Current Biology.
Dy mushkonjat e fosilizuara, të cilat i përkasin të njëjtit lloj, u ngjajnë mushkonjave moderne për nga madhësia dhe pamja, edhe pse gojët e tyre që thithin gjak janë më të shkurtra se ato të femrave të
sotme.
“Mushkonjat janë gjakpirësit më të njohur të njeriut dhe transmetojnë disa parazitë dhe sëmundje,” vëren Azar dhe shpjegon: “Vetëm mushkonjat femra të fekonduara thithin gjak sepse kanë nevojë për proteina për të zhvilluar vezë. Meshkujt dhe femrat e pafertilizuara ushqehen me nektarin e disa bimëve. Dhe
disa meshkuj fare nuk hanë”.
“Kjo është vërtet e habitshme”
Disa insekte fluturuese – për shembull mizat cece, kanë mashkull që është hematofag. Por jo mushkonjat e sotme. “Zbulimi i një mushkonje mashkull që ishte hematofag në periudhën e Kretakut është vërtet befasues”, thotë paleontologu dhe bashkautori i studimit André i Muzeut Kombëtar të Historisë Natyrore në Paris. Anatomia e imët e dy meshkujve është ruajtur shkëlqyeshëm në qelibar. Të dyja kanë anatomi trekëndore jashtëzakonisht të mprehtë të nofullës dhe strukturë të zgjatur me zgjatime të ngjashme me dhëmbët. Shkencëtarët besojnë se mushkonjat evoluan nga insektet që nuk thithin gjak. Supozimi i tyre është se goja fillimisht ishte përshtatur për thithjen e nektarit të bimëve.
Evolucioni i bimëve ndoshta ka luajtur një rol në ndryshimin e mushkonjave mashkullore dhe femërore sot. Në kohën kur dy mushkonjat mbetën të ngrira në rrëshirën e pemës, e cila përfundimisht u kthye në qelibar, bimët e lulëzuara sapo kishin filluar të shfaqeshin në periudhën e Kretakut.
“Fillimisht ato thithnin bimë”
“Besojmë se të gjitha insektet që u bënë hematofagë u kthyen në gjak pasi fillimisht kishin thithur bimë,” thotë Azar, duke shtuar se si femrat ashtu edhe meshkujt filluan të ushqeheshin me gjak. Sipas hipotezës së tij, ndryshimi ka ndodhur me shfaqjen e bimëve të lulëzuara, që korrespondon me periudhën e qelibarit të gjetur me fosilet e dy mushkonjave.
Shumë kafshë ushqeheshin me gjak: dinosaurët, zvarranikët fluturues të quajtur pterosaurët, zvarranikët e tjerë, zogjtë dhe gjitarët.
Megjithëse fosilet e gjetura në Liban janë fosilet më të vjetra të mushkonjave, shkencëtarët besojnë se mushkonjat u shfaqën miliona vjet më parë. Dëshmitë molekulare sugjerojnë se mushkonjat u shfaqën në periudhën Jurasik, 200 milion deri në 145 milion vjet më parë.
Më shumë se 3500 lloje mushkonjash në botë
Ka më shumë se 3500 lloje mushkonjash në botë dhe ato gjenden kudo përveç Antarktidës. Disa prej tyre transmetojnë sëmundje si malaria, ethet e verdha, zika, ethet e dengës. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), më shumë se 400,000 njerëz vdesin çdo vit nga malaria, një infeksion parazitar, dhe viktimat më të zakonshme janë fëmijët nën moshën pesë vjeç.
“Nga ana tjetër, mushkonjat ndihmojnë në pastrimin e ujit në pellgje, liqene, lumenj”, thotë Nel, duke shtuar: “Në përgjithësi, një kafshë mund të jetë problematike, por edhe e dobishme”./DG/DijaSot