Fakti që shtatzënitë binjake janë më të rrezikshme, që përfundojnë me lindje të parakohshme, me një foshnjë me peshë më të ulët trupore dhe faktorë rreziku të mundshëm menjëherë pas lindjes – në të njëjtën kohë tregon disa rreziqe për zhvillimin e të folurit dhe gjuhës së binjakëve dhe trenjakëve.
Probabiliteti për të lindur binjakë dhe trenjakë rritet me moshën e nënës që përpiqet të ketë fëmijë – gratë e moshës 35 deri në 39 vjeç zakonisht lindin dy ose më shumë foshnje. Binjakët e të njëjtit seks lindin më shpesh se djemtë dhe vajzat. Frekuenca e binjakëve identikë është konstante dhe shkon në tre deri në pesë për 1000 shtatzëni, ndërsa frekuenca e binjakëve vëllazëror varion nga katër në 50 për 1000 shtatzëni. Konsiderohet se lindja e binjakëve identikë është një fenomen i rastësishëm, dhe i binjakëve vëllazëror – rezultat i një numri më të madh të ovulacioneve dhe se tregon një tendencë familjare. Gruaja më e vjetër në planet që lindi binjakë është shtatëdhjetë vjeçarja indiane Omkari Panwar.
Stimulim për zhvillim më të mirë të të folurit
Në mënyrë që një fëmijë të zotërojë të folurit, është i nevojshëm kombinimi i faktorëve biologjikë dhe mjedisorë. Trashëgimia, inteligjenca normale, shqisa e dëgjimit e ruajtur, lëvizshmëria e zhvilluar e organeve të të folurit – nuk mjaftojnë pa efektin stimulues të mjedisit që e rrethon fëmijën. Për të folur, fëmija duhet të stimulohet nga të folurit, modele korrekte të të folurit, por të jetë edhe emocionalisht i kënaqur, duke përfshirë reagimet pozitive prind-fëmijë-prind. Dinamika e zhvillimit të të folurit dhe gjuhës është individuale, edhe pse ekziston një moshë mesatare me të cilën ne e lidhim shfaqjen e fazave të caktuara në zhvillimin e të folurit dhe gjuhës, si dhe dëgjimin, si kusht për shfaqjen e të folurit. E gjithë kjo vlen edhe për binjakët dhe trenjakët.
Tendenca për të ngadalësuar zhvillimin e të folurit
Shprehja e vendosur, kur bëhet fjalë për të folurit e binjakëve, është “studim i binjakëve” dhe përfshin të gjitha veçoritë në të cilat binjakët rriten dhe përvetësojnë gjuhën.
Hulumtimet kanë treguar se tek binjakët (dhe trenjakët), krahasuar me të vetmit, ka tendencë më të madhe drejt zhvillimit të vonuar të të folurit dhe shfaqjes së çrregullimeve të të folurit-gjuhës. Kjo vlen veçanërisht për binjakët e parakohshëm dhe/ose ata që kishin peshë të ulët lindjeje dhe disa nga faktorët e rrezikut në lindje. Sipas disa autorëve, vonesa në zhvillimin e të folurit të binjakëve (që mund të jetë deri në dy vjet pas të vetmëve) zhduket në moshën dhjetë vjeçare.
Vonesa reflektohet në: sasi më të vogël të të folurit drejtuar prindërve, më pak verbalizim në përgjithësi, fjalor më të varfër dhe vonesë gjashtëmujore në moshën katër vjeçare. U tregua se këto karakteristika kushtëzoheshin nga pesha e lindjes dhe nga mosha në të cilën u shfaq fjala e parë (me një kufi prej tetëmbëdhjetë muajsh, pas së cilës ka një ndikim dukshëm të pafavorshëm në gjuhë). Ne jemi të mendimit se këta fëmijë duhet t’i nënshtrohen procesit të stimulimit para moshës së dytë të moshës dhe të arrijnë në moshën pesë vjeç. Kjo është e nevojshme për të parandaluar paaftësitë në të mësuar, të cilat mund të shoqërojnë edhe binjakët, pavarësisht nëse vonesat shkaktohen nga faktorë biologjikë apo socio-socialë.
Binjakët janë më të prirur ndaj zhvillimit më të ngadaltë të të folurit dhe çrregullimeve të të folurit sesa fëmijët e tjerë. Rreziku është më i lartë nëse lindja ka qenë e parakohshme.
Megjithatë, nuk është rregull.
Ata mund të jenë mjaft llafazanë. Njëri nga fëmijët e vegjël është më i aftë në të folur se tjetri. Zakonisht ai është personi më dominues dhe i jep vetes rolin e avokatit dhe u përgjigjet pyetjeve për të dy. Pavarësisht se si zhvillohet të folurit, prindërit duhet t’i kushtojnë vëmendje të veçantë kësaj fushe. Ata duhet të kuptojnë binjakët e tyre dhe t’i lejojnë ata të tregojnë veten, jo të konkurrojnë. Binjakët janë më të prirur për të folur të shpejtë, sepse po përpiqen të thonë shumë.
Çfarë duhet të bëjnë prindërit?
Për shkak të detyrimeve dhe dinamikës së jetës, prindërit kanë më pak kohë për të kaluar me fëmijët e tyre, në atë shpejtësi u drejtohen me fjali të shkurtra dhe gjithmonë duhet të gjejnë një mundësi që dialogu mes tyre dhe fëmijës të jetë i pasur dhe i kuptueshëm.
Binjakëve duhet t’u drejtoheni veçmas dhe jo në të njëjtën kohë, pavarësisht se duhet t’i përsërisni disa herë fjalët. Për shembull, “Blerta, vendose gotën në tavolinë”. Te lumtë! Dhe Diar, vendos pjatën në tryezë. Te lumte!” Mësojini fëmijët të zhvillojnë dialog, të mësojnë të dëgjojnë, të presin me durim radhën e tyre dhe të marrin pjesë në bisedë. Edhe kur binjakët i shqiptojnë fjalët gabimisht, ata e kuptojnë shumë mirë njëri-tjetrin.
Gjatë punës praktike, hasim në një situatë ku prindërit e drejtojnë fëmijën të ushtrojë një veprimtari për të cilën ai nuk është i interesuar. Procesi stimulues nuk duhet të jetë ndërhyrës, fëmija nuk duhet të detyrohet në një aktivitet, por të përpiqet ta përshtatë atë në mënyrë natyrale. Fëmijëria e hershme (tre vitet e para të jetës) është më e pasura në potencialin krijues që duhet përdorur në maksimum. Duhet të mbështesim me durim mësimin intensiv të fjalëve të fëmijës nëpërmjet lojës dhe aktiviteteve konkrete krijuese. Shoqërimi me fëmijët është i rëndësishëm jo vetëm për zhvillimin e të folurit, por edhe për zhvillimin emocional. Çdo bisedë me fëmijën nuk duhet të kthehet në monologun tonë. Fëmija duhet të dëgjojë fjalimin tonë të saktë, të mësojë fjalë të reja dhe të bëjë pyetje në bisedë.
Recitime më të shkurtra, tregime të shkurtra dhe interesante, si dhe shikimi i filmave vizatimorë me tematikë të përshtatshme për diskutim nevojiten çdo ditë për të inkurajuar të folurit dhe gjuhën e duhur. Fëmija nuk duhet të jetë thjesht një dëgjues pasiv, herë pas here duhet të ndaloni së lexuari tregimet dhe t’i kërkoni fëmijës mendimin e tij ose vazhdimin e përmbajtjes.
Njëri prej binjakëve është zakonisht dominues, dhe tjetri ndonjëherë i përshtatet plotësisht atij roli sepse e di që vëllai ose motra e tij do të flasin në emër të tij çfarëdo që ai të mendojë. Nga ana tjetër, ai vogëlushi i heshtur është më i zoti për diçka tjetër, p.sh. aftësitë e tij motorike janë më të zhvilluara.
Nëse binjakët mbeten prapa në zhvillimin e të folurit në krahasim me bashkëmoshatarët e tyre, këto dallime duhet të humbasin në periudhën e hershme parashkollore ose prindërit duhet të konsultohen me një terapist të të folurit./DG/Dijasot.com