Shkruan: Haxhi Dulla
Shkollat ekzistonin tashmë në antikitet, dhe në tokat polake ato u shfaqën në shekullin e 10-të. Shkollat e famullisë, manastirit dhe manastirit shkolluan kryesisht djem të destinuar për klerin. Me kalimin e kohës, aftësia për të lexuar, shkruar dhe numëruar ishte gjithnjë e më e nevojshme nga tregtarët dhe mjeshtrit. Vajzat nga familjet fisnike dhe të mesme shkolloheshin në shtëpi ose në shkolla të manastirit.
Në fund të shekullit të 12-të dhe në fillim të shekullit të 13-të, universitetet e para u shfaqën në Evropë (më të vjetrit në Bolonja dhe Paris). Në Poloni, universiteti i parë – Akademia e Krakovit – u themelua në 1364 nga Kazimir i Madh dhe u rinovua në 1400 nga Wladysław Jagiełło. Ai u bë i famshëm kryesisht për nivelin e lartë të mësimdhënies së astronomisë, matematikës dhe ligjit. Ajo tërhoqi shumë studentë nga vende të ndryshme. Nxënësit e tij përfshinin: Nikolaus Koperniku, Andrzej Frycz Modrzewski, Jan Kochanowski.
Në shekullin e 16-të, shkollat e mesme u shfaqën në Poloni – shkolla të drejtuara nga disidentë (p.sh. luteranët ose arianët), të karakterizuara nga një standard i lartë.
Në shekullin e 16-të, u shfaqën kolegjet – shkolla të mesme të drejtuara me urdhra (jezuitë, më vonë edhe piaristë).
Për vitet e para, djemtë e stërvitur në zanate kryenin punët e shtëpisë për mjeshtrin dhe vetëm më vonë filloi mësimi aktual. Pas disa vitesh, studenti u lejua të jepte provimin e mjeshtrit. Pas praktikës dhe punës master, ai mundi të hapte punëtorinë e tij.
Në shekullin e 17-të, arsimi polak ndaloi së zhvilluari dhe arsimi u krye sipas programeve dhe metodave të vjetruara. Përparimi erdhi falë reformave të Fr. Stanisław Konarski, i cili në 1740 themeloi Collegium Nobilium në Varshavë – një shkollë me një kurrikul moderne (p.sh. u mësuan gjuhë të huaja, gjeografi, matematikë, histori, fizikë). Në 1765 u krijua Shkolla e Kalorësve – shkolla e parë shtetërore në Poloni. Qëllimi i tij ishte përgatitja e të rinjve për shërbimin ushtarak dhe për zyrat civile. Nxënësja e saj ishte, ndër të tjera, Tadeusz Kosciuszko. Në 1773 u krijua Komisioni Kombëtar i Arsimit, i cili krijoi një sistem arsimor të unifikuar, duke përfshirë shkollat fillore, të mesme dhe të larta. Në shkollat e mesme, në vend të latinishtes, gjuha e mësimit u fut polonishtja dhe kurrikula u pasurua me shkencat natyrore, matematikë dhe fizikë.
Në 1775, u krijua Shoqëria për Librat Elementare dhe filloi të zhvillonte tekste shkollore.
Pas rënies së Kryengritjes së Janarit, filloi likuidimi i arsimit polak
Në tridhjetë vitet e para të shekullit të 19-të, arsimi polak u zhvillua pa asnjë pengesë në Dukatin e Varshavës (1807-1814), dhe pas Kongresit të Vjenës – në Mbretërinë e Polonisë (1815-1830). Pas dështimit të Kryengritjes së Nëntorit, autoritetet ndarëse filluan të ndiqnin politikën e rusifikimit, megjithëse për arsye praktike u krijuan shkolla profesionale (Akademia Mjekësore-Kirurgjike, Instituti Politeknik etj.). Pas rënies së Kryengritjes së Janarit, filloi likuidimi i arsimit polak. Në fund të shek, të gjitha lëndët – përveç fesë dhe gjuhëve. Polonisht – ata u ligjëruan në Rusisht. Sidoqoftë, polakët zhvilluan mësime sekrete – grupe vetë-edukimi, leksione, leksione. Në ndarjen prusiane në pjesën e parë Në shekullin e 19-të, u zhvilluan kryesisht shkollat fillore, falë të cilave aftësia për të lexuar dhe shkruar u bë e njohur në mesin e fshatarëve. Në gjysmën e dytë të shekullit, aktivitetet e gjermanizimit u intensifikuan – gjuha polake u hoq nga shkollat. Megjithatë, kishte shoqëri – p.sh. Shoqata e Ndihmës Shkencore, Shoqata e Sallave të Leximit Popullor – që kontribuonin në ruajtjen e ndërgjegjësimit kombëtar. Galicia (ndarja austriake) fitoi autonomi në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të, falë së cilës arsimi mund të zhvillohej. Shkollat e mesme u zhvilluan ngadalë, por kishte universitete – Jagiellonian dhe Lviv – dhe Politeknikun Lviv. Akademia e Aftësive u krijua në Krakov, duke bashkuar studiues nga fusha të ndryshme të shkencës.
Numri i universiteteve u rrit nga 10 në 32
Pas rifitimit të pavarësisë në vitin 1918, ishte e nevojshme të unifikohej sistemi shkollor dhe të fillonte eliminimi i analfabetizmit. U krijua shkolla fillore shtatëvjeçare dhe zhvilluan shkollat e mesme (të përgjithshme dhe profesionale) dhe shkollat e larta. Numri i universiteteve u rrit nga 10 në 32. Aktivitetet për popullarizimin e arsimit u ndërprenë nga Lufta e Dytë Botërore.
Gjatë viteve të pushtimit gjermanët mbyllën shkollat e mesme dhe universitetet. Megjithatë, nga fundi i vitit 1939, mësimi i fshehtë u organizua në një shkallë kaq të gjerë dhe me një organizim aq efikas sa nuk ishte i disponueshëm në asnjë vend tjetër të Evropës së pushtuar. Sistemi arsimor përfshinte të gjitha nivelet e arsimit – nga arsimi fillor në arsimin e lartë.
Aktualisht, në Poloni, të gjithë fëmijët janë të detyruar të ndjekin shkollën (nga mosha 7 deri në 18 vjeç). Pas përfundimit të gjashtë viteve të shkollës fillore, ju mund të studioni në një shkollë të mesme të ulët, dhe më pas në një shkollë të mesme ose shkollë profesionale. Pasi të keni kaluar provimin e përfundimit të shkollës së mesme, mund të vazhdoni të studioni në një universitet. Komuniteti shkollor përfshin nxënës, mësues dhe prindër. Puna e secilës shkollë drejtohet nga drejtori, i cili bashkëpunon me këshillin pedagogjik (i përbërë nga të gjithë mësuesit e punësuar në një shkollë të caktuar, ata vendosin ndër të tjera për planin e punës së shkollës), këshilli i shkollës (i përbërë nga përfaqësues të prindërve, mësuesve dhe nxënësve, ndër të tjera, miraton rezoluta rregulloret e shkollës) dhe këshillin e nxënësve, i cili përbëhet nga të gjithë nxënësit e një shkolle të caktuar. Qëllimi i shkollës është të përgatisë në mënyrë gjithëpërfshirëse nxënësit për jetën e pavarur në fshat./Dijasot.com
