Kur astronautët janë në hapësirë, kjo çon në humbje të densitetit të kockave dhe muskujve. Ka probleme me shikimin për shkak të shumë lëngjeve në tru: pa gravitet, lagështia e trupit është e lirë të qarkullojë, pavarësisht nëse na pëlqen apo jo.
Pastaj ka problem me urinimin. Rezulton se graviteti është mjaft i rëndësishëm për ndjenjën tonë se kur duhet të kryejmë një nevojë bazë fiziologjike. Disfunksioni erektil është gjithashtu i mundur.
Ajo që është shumë rrëqethëse është një anë veçanërisht groteske, e keqe e fluturimit në hapësirë.
Pas kryerjes së një aktiviteti ekstravetural (EVA), i njohur më mirë si shëtitje në hapësirë, një numër çuditërisht i madh i thonjve të astronautëve thjesht… bien.
Termi teknik për këtë është “onikoliza”, dhe siç shkruan ScienceAlert, këto probleme kanë të bëjnë shumë më tepër me presionin atmosferik sesa me gravitetin.
Në hapësirë, ka shumë, shumë pak presion të ambientit, dhe kjo nuk është shumë e mirë për trupin e njeriut. Për të qenë sa më i sigurt gjatë një shëtitjeje në hapësirë, kostumi i astronautit duhet të jetë nën presion. Dhe ky proces funksionon, por kur bëhet fjalë për duart – atëherë lind problemi.
Lëndimet duarve janë më të zakonshme
“Lëndimet e duarve janë të shpeshta në mesin e astronautëve që stërviten për aktivitet jashtë automjetit (EVA)”, shkroi një ekip i udhëhequr nga epidemiologia Jacqueline Charvat nga Wyle Laboratories në një punim konference të vitit 2015.
“Kur dorezat janë nën presion, ato kufizojnë lëvizjen dhe krijojnë pika presioni gjatë detyrave, ndonjëherë duke rezultuar në dhimbje, lodhje të muskujve, gërvishtje dhe herë pas here lëndime më serioze si onikoliza. Lëndimet e kyçit të dorës janë raportuar gjatë trajnimit EVA dhe përgjithësisht gjatë gjithë historisë së NASA-s, pavarësisht nga misioni apo modeli i dorezës.
Gjatë një shëtitjeje kozmike, astronautët janë të ngujuar në kostumin hapësinor, dhe më e gjata e regjistruar ndonjëherë ishte 8 orë e 56 minuta.
Duart janë mjaft të rëndësishme, veçanërisht nëse jeni duke bërë detyra manuale jashtë stacionit hapësinor që nuk mund të kryhen në asnjë mënyrë tjetër. Është menduar shumë për këtë problem. Siç vunë në dukje Charvat dhe ekipi i saj, kjo duket se ndodh pavarësisht nga dizajni i dorezave. Dhe të zbulosh saktësisht se çfarë e shkakton problemin ka rezultuar çuditërisht e vështirë.
Dorezat e përbëra
Në vitin 2010, një ekip studiuesish studiuan 232 lëndime të dorës të raportuara nga astronautët dhe gjetën një korrelacion të rëndësishëm midis gjerësisë dhe perimetrit të nyjeve metakarpofalangale të astronautëve – nyjeve në majë të dorës, ku takohen pëllëmba dhe gishtat – dhe rrezikut të tyre nga lëndimi.
Studimi i tyre tregoi se dorezat e kostumeve hapësinore kufizojnë lëvizshmërinë e këtyre nyjeve, gjë që ushtron më shumë presion mbi gishtat dhe kjo rezulton në ulje të rrjedhjes së gjakut, dëmtim të indeve dhe onikolizë.
Dorezat e kostumeve hapësinore janë në fakt mjaft komplekse. Ato përbëhen nga të paktën katër shtresa: një shtresë komforti që është në kontakt të drejtpërdrejtë me lëkurën; një shtresë flluskash presioni që fryhet dhe ngurtësohet kur doreza është nën presion; një shtresë mbrojtëse për të kundërshtuar ngurtësinë e flluskës së presionit, për të lejuar lëvizjen, dhe një shtresë e jashtme termike mikrometeorike veshjesh – lëkura e jashtme e kostumit hapësinor që mbron përdoruesin brenda nga hapësira. Kjo shtresë e jashtme përbëhet nga disa shtresa.
Zbulimet në dizajnin e dorezave
Midis dy llojeve të dorezave në studimin e tyre, njëri u shoqërua me një rrezik 8.5 herë më të madh të humbjes së thonjve. Shumica e lëndimeve kanë ndodhur në gishtin e mesëm. Madhësia e dorezës dhe gjatësia e gishtit të mesëm gjithashtu luajtën një rol. Dhe dëmtimi i onikolizës dukej më i mundshëm te gratë sesa te burrat.
Në përgjithësi, rezultatet duket se sugjerojnë se përshtatja e dobët e dorezave mund të luajë një rol… edhe pse, së paku për astronautët e NASA-s, dorezat i vëhen personalisht secilit mbajtës.
Por një zgjidhje më në fund mund të jetë në horizont, me kostumet e reja hapësinore të epokës së Artemisit./DG/DijaSot