Disa dekada më parë, shkencëtarët njohës zbuluan se ka disa teknika të thjeshta që mund të përmirësojnë në mënyrë të besueshme cilësinë e të mësuarit. Kjo njohuri mund të ndihmojë këdo, që nga nxënësi i shkollës fillore që mëson tabelën e shumëzimit deri tek pensionisti që është regjistruar në një kurs të gjuhës së huaj. Fatkeqësisht, këto teknika nuk kanë zënë kurrë rrënjë në praktikën pedagogjike, sepse në shumë mënyra ato kundërshtojnë paragjykimet e përhapura se si të mësosh siç duhet.
1. Ndryshoni mjedisin
Sapo keni rregulluar hapësirën e studimit për laureatin tuaj të ardhshëm të Nobelit dhe keni menduar se tani ai thjesht duhet të ngrohë karrigen e tij në paqe dhe qetësi? Në fakt, atij nuk i mjafton fare një dhomë! Studimi në të njëjtin vend mund ta bëjë më të vështirë për të kujtojmë atë që kemi mësuar në atë të njëjtin vend. Ndryshimi i mjedisit gjatë rifreskimit të materialit përmirëson ndjeshëm rezultatet e të nxënit. Si? Gjatë mësimit, truri bën lidhje të shkëlqyera midis materialit që ne aktualisht po “derdhim” në tru dhe stimujve të jashtëm nga mjedisi në të cilin ndodhemi. Pra, le të themi se viti i Rrethimit të Shkodrës mbetet i ruajtur së bashku me pamjen e tapetave me vija, erën e mobiljeve të reja dhe zhurmën nga parku përballë shtëpisë. Nëse kalojmë të njëjtin material herën tjetër në bibliotekë, duke parë llambën jeshile dhe duke dëgjuar pëshpëritjet në tryezën tjetër, i njëjti material merr asociacione të reja, informacioni pasurohet me një numër më të madh lidhjesh në tru dhe kështu ruhet më mirë në kujtesë. Për këtë arsye rekomandohet që çdo herë materiali të kalojë në mjedis të ndryshëm.
2. Gërshetimi në vend të grumbullimit
A keni hartuar një “plan dhe program” mësimor për fëmijën tuaj dhe keni parashikuar që ai të bëjë gjeometrinë për një orë dhe më pas thyesat për një orë? Apo nuk e lini të vazhdojë në mësimin e mësimit tjetër derisa të jetë në gjendje t’i përgjigjet mësimit të mëparshëm në mes të natës? Është shumë më mirë nëse ai kërcen nga zona në zonë më shpesh. Njerëzit priren ta shikojnë një zonë të caktuar në material si një mal që duhet ngjitur dhe kapërcyer përpara se të nisin ngjitjen për në tjetrin. Në fakt, kërcimi i vazhdueshëm nga zona në zonë, nga detyrat në përkufizime, nga foljet e parregullta në bisedë dhe përsëri, jep rezultate shumë më të mira. Çdo arritje e vogël në mësim vendoset ndër të tjera në një mënyrë që lë në kujtesë ndërlidhje të shumta ndërmjet informacionit të marrë. Është e rëndësishme vetëm që zonat që ndërthuren të jenë të ndërlidhura në një super-tërësi – nuk ka kuptim të kalosh nga të mësuarit e kryeqyteteve në ushtrimin e shkallëve në piano dhe më pas në kthesat në tenis, sepse ajo që është mësuar nga kaq shumë fusha të ndryshme nuk mund të të jetë i lidhur dhe i ndërthurur në tru.
3. Kujtesa është nëna e të mësuarit
Mendoni se është e tmerrshme sa shumë mundohen fëmijët tuaj në shkollë me detyra kontrolli dhe teste? Kur arrijnë t’i mësojnë këta mësues, deri sa vazhdimisht kontrollojnë diçka?, pyesnin shumë prindër. Në fakt, mund të ishte më mirë nëse do të pyeteshin dhe kontrolloheshin më shpesh. Pse pyet? Sepse gërmimi në kujtesë në kërkim të përgjigjeve për pyetjet e mësuesit nuk është thjesht një riprodhim i thjeshtë i asaj që është mësuar, por në fakt forma më cilësore e të mësuarit. Shkencëtarët kanë përcaktuar se informacioni që “heqim” nga kujtesa merr një status më të mirë në arkivin e trurit tonë, kështu që ne i qasemi edhe më lehtë më vonë. Për më tepër, sa më shumë të luftojmë për të kujtuar diçka, aq më mirë ai informacion do të mbetet i ruajtur për të ardhmen. Në një eksperiment, pjesëmarrësit u ndanë në katër grupe dhe secilit iu caktua të mësonte të njëjtën detyrë të ndërlikuar. Grupi i parë studioi katër herë dhe testoi njohuritë e tyre një herë, i dyti studioi tre herë dhe testoi dy herë, e kështu me radhë deri në grupin e katërt, i cili studioi vetëm një herë dhe testoi atë që mësoi tre herë. Gjeni kush mësoi më shumë? Grupi i katërt, i cili kaloi më shumë kohë duke kontrolluar atë që kishte mësuar dhe duke e kujtuar atë.
Një nga teknikat e dobishme nuk është të mbani shënime gjatë orës së mësimit ose leksionit, por menjëherë pasi të përfundojë. Do të jetë e vështirë të mbani mend gjithçka që u tha, por ashtu si truri juaj po përpiqet të riprodhojë gjithçka që keni dëgjuar, ju do të mësoni një pjesë të mirë të saj.
4. S’duhet harruar
“Harrojeni të paharruarit”, thotë Bjork, një nga ekspertët kryesorë të të mësuarit dhe kujtesës. Pasi të mësoni diçka, nuk e çmësoni kurrë atë. Megjithatë, pikërisht për shkak se truri ynë ka fuqi të pakufizuar të ruajtjes, nëse do të mund t’i qaseshit gjithçka që keni memorizuar në çdo moment, do të humbisnit plotësisht në kaosin e informacionit. Për shkak të kësaj, ajo që vlerësohet si më pak e rëndësishme nga kujtesa është e varrosur nën atyre me përparësi. Kur diçka groposet mjaftueshëm thellë, ajo është praktikisht e paarritshme përgjithmonë. Por pikërisht këtu ndodh simbioza e pabesueshme mes të mësuarit dhe harresës. Sepse pa harruar nuk ka kujtim, që është parakusht për të mësuar. Kjo është arsyeja pse nuk ka kuptim të rinovoni një material të caktuar menjëherë pas mësimit të tij, ndërkohë që procesi i harrimit të tij tashmë ka filluar. Çelësi është në rinovimin në kohë të duhur, në periudha më të gjata dhe më të gjata kohore pas mësimit fillestar. Sekreti i kujtesës “kompjuterike” është në kohën e përsosur për nxjerrjen e materialit të mësuar më parë nga kujtesa për rinovimin e tij. Nuk është e lehtë ta caktoni kohën – sa më gjatë të prisni, aq më i madh është suksesi në mësim, por nëse prisni shumë, materiali do të groposet shumë thellë dhe gjithçka do të jetë e kotë. Nëse rikuperimi fillon shumë shpejt, do të jetë shumë e lehtë për trurin.
5. Iluzioni i dijes
Pavarësisht nëse jeni të kënaqur me performancën ose mendoni se mund të kishte qenë më e mirë, shanset janë që nuk e keni idenë se sa mirë ka mësuar fëmija juaj gjatë ngrohjes së karriges. Fakti që ai recitoi me mirëkuptim të plotë mësimin që sapo kishte marrë, nuk do të thotë se do t’i mbetet në kujtesë për më shumë se disa ditë. Fati i informacionit që sapo është “thithur” është në fakt ende i pasigurt dhe varet nga hapat e ardhshëm në rivendosjen dhe rikujtimin e asaj që është mësuar. Fëmija juaj e di edhe më pak se sa ka mësuar – eksperimentet tregojnë se ne shpesh e gjykojmë gabim performancën tonë të të mësuarit. Ata që mësojnë më pak janë shpesh më të kënaqur me efektet e të mësuarit. Iluzioni i dijes është rezultat i faktit se cilësia e prezantimit tonë të materialit të sapo mësuar nuk ka të bëjë fare me qëndrueshmërinë e tij në kujtesën tonë. Për më tepër, teknikat “agresive” për goditje të shpejtë janë kundërproduktive për kujtesën afatgjatë, por, për fat të keq, funksionojnë në mënyrë efektive në topin e parë. Rezultatet e shpejta janë inkurajuese dhe teknikat cilësore të të mësuarit që bazohen në rikujtimin dhe kontrollet e vazhdueshme të njohurive vendosin gabimet dhe pasiguritë tona në plan të parë, kështu që ato mund të duken dekurajuese. Dhe njerëzit mësojnë duke bërë dhe korrigjuar gabimet.
6. Të gjithë mësojnë në të njëjtën mënyrë
“Fëmija im nuk i pëlqen fare mënyra se si mëson mësuesja” “Ajo është tip vizual, prandaj nuk i pëlqen të mësojë nga një libër i thatë”… Shumë prindër do t’i shpjegojnë problemet e të mësuarit të fëmijëve të tyre me një stil të caktuar të të mësuarit që i përshtatet fëmijës së tyre, por që, për fat të keq, nuk ka asnjë lidhje me atë që praktikohet në shkollë. Nxënësit, nga ana tjetër, pohojnë se ne të gjithë mësojmë në thelb në të njëjtën mënyrë. Nuk ka lloje vizuale dhe dëgjimore, dallime në të mësuarit midis atyre që përdorin hemisferën e majtë ose të djathtë, etj. Asnjë eksperiment nuk ka vërtetuar se disa njerëz marrin informacion më shpejt dhe më mirë nëse ai paraqitet vizualisht (me një figurë ose grafik), dëgjimor (kur tregohet) ose kur ajo që mësojmë mund të shihet dhe ndjehet në hapësirë. Dallimi është se sa dikush kënaqet me një mënyrë të caktuar të prezantimit të materialit, por jo në rezultatet e të mësuarit. Në vend që të shpenzojnë kohë dhe burime për të përshtatur mësimin me lloje të ndryshme nxënësish, mësuesit duhet të fokusohen në atë që të gjithë kanë të përbashkët. Dhe kontrollet në kohën e duhur të njohurive, gërshetimi i materialit, gabimet dhe korrigjimet e tyre, si dhe ndryshimi i mjedisit – janë teknika universale që ndihmojnë të gjithë./DG/DijaSot.com
